نافرمانی مدنی روش مقاومت بدون خشونت برای اعتراض به سیاستهای حکومت‌ها می‌باشد. دراین روش با بی‌اعتنایی به قوانین حکومتی، سعی در تضعیف قابلیت اجرای قانون که یکی از مهم‌ترین پایه‌های قدرت هر حکومتی است می‌شود.

این روش در جنبشی به رهبری مهاتما گاندی برای استقلال هند از امپراتوری بریتانیا استفاده شد. همچنین این شیوه در جنبش ضد نژادپرستی در آفریقای جنوبی، جنبش حقوق مدنی آمریکا و جنبش‌های صلح‌طلب مورد استفاده قرار گرفت.

در پیامی که از حساب توییتر عمران خان، نخست‌وزیر پیشین، منتشر شد، درخواست برای آزادی زندانیان سیاسی حزب تحریک انصاف و تشکیل یک کمیسیون قضایی برای تحقیق شفاف درباره وقایع نهم مه و ۲۶ نوامبر مطرح شده است. در این پیام اعلام شده که در صورت عدم پذیرش این درخواست‌ها، از ۱۴ دسامبر کمپین نافرمانی مدنی و تحریم آغاز خواهد شد.

در این بیانیه آمده است که جنبش نافرمانی مدنی در دو مرحله اجرا می‌شود:

• در مرحله اول از پاکستانی‌های مقیم خارج درخواست خواهد شد که انتقال پول به داخل کشور را محدود کنند و کمپین تحریم را آغاز کنند.
• در مرحله دوم، اقدامات بیشتری انجام خواهد شد.

دولت پاکستان در واکنش به این اعلامیه عمران خان گفته است که کشور در حال حاضر به نافرمانی مدنی نیاز ندارد، بلکه به پیشرفت و توسعه احتیاج دارد.

احسن اقبال، وزیر برنامه‌ریزی فدرال، در یک مراسم گفت: حزب تحریک انصاف توسط دشمنان پاکستان اجیر شده است.

نافرمانی مدنی علیه چه کسی و مذاکره با چه کسانی؟

پیام حساب توییتر عمران خان، نخست‌وزیر پیشین، حاوی درخواست آزادی زندانیان سیاسی و تشکیل یک کمیسیون قضایی برای تحقیق شفاف درباره حوادث نهم مه و ۲۶ نوامبر است.

در این پیام ذکر شده است که در مرحله اول نافرمانی مدنی، از پاکستانی‌های مقیم خارج درخواست می‌شود که انتقال پول به کشور را محدود کرده و کمپین تحریم را اجرا کنند. همچنین تأکید شده است که در مرحله دوم اقدامات بیشتری انجام خواهد شد.

ذکر این نکته ضروری است که تیم رسانه‌ای عمران خان، مسئول اداره حساب‌های رسانه‌ای و فضای مجازی اوست و بیانیه‌ها پس از تأیید تیم حقوقی‌اش منتشر می‌شوند.

در این بیانیه همچنین از تشکیل کمیته‌ای برای مذاکره با "ذی‌نفعان" خبر داده شده است که شامل عمر ایوب خان، علی امین گنداپور، صاحبزاده حامد رضا، سلمان اکرم راجا و اسد قیصر است.

بر اساس این بیانیه، دیکتاتوری در کشور حاکم شده است. در نتیجه تروریسم دولتی در روز ۲۶ نوامبر، به کارگران سیاسی غیرمسلح تیراندازی شده و فعالان سیاسی صلح‌آمیز به شهادت رسیده‌اند. صدها نفر از اعضای ما ناپدید شده‌اند. اکنون دیوان عالی باید مداخله کرده و نقش قانونی خود را ایفا کند.

پیشینه نافرمانی مدنی عمران خان

این نخستین بار نیست که عمران خان از نافرمانی مدنی و محدود کردن انتقال پول توسط پاکستانی‌های خارج از کشور صحبت می‌کند. پیش‌تر در سال ۲۰۱۴ نیز او در جریان تحصن اسلام‌آباد، چنین درخواستی مطرح کرده بود، اما این اقدام ناکام ماند.

در سخنرانی سال ۲۰۱۴، او اعلام کرد: ما کمپین نافرمانی مدنی را آغاز می‌کنیم و تا زمانی که نواز شریف استعفا ندهد، مالیات نمی‌دهیم. اگر مالیات بدهیم، این حاکمان فاسد آن را خواهند بلعید. اما این کمپین موفق نشد و پس از حمله به مدرسه ارتش در پیشاور، تحصن پایان یافت.

هدف تحریم و محدود کردن انتقال پول چیست؟

در پیام تویتر عمران خان، کمپین تحریم نیز ذکر شده است، اما جزئیات مشخصی درباره هدف این تحریم ارائه نشده است.

علیمه خان، خواهر عمران خان، در این باره گفت: اگر خواسته‌های ما برآورده نشود، عمران خان از پاکستانی‌های خارج از کشور خواسته است که انتقال پول به کشور را متوقف کنند. این نظام به لطف زحمات پاکستانی‌های مقیم خارج اداره می‌شود، نه کمک‌های صندوق بین‌المللی پول.

آیا نافرمانی مدنی تأثیری بر واردات ارز خواهد داشت؟

بر اساس آمار بانک مرکزی، ارز وارده، که نقش مهمی در تثبیت ذخایر ارز خارجی کشور دارد، در اکتبر ۲۰۲۴ به ۳ میلیارد دلار رسیده است. کارشناسان معتقدند که کاهش ارز وارده دشوار است، چرا که این مبالغ معمولاً برای حمایت از خانواده‌ها ارسال می‌شود و تحت تأثیر تصمیمات سیاسی قرار نمی‌گیرد.

جمع‌بندی
عمران خان با این کمپین قصد دارد فشار سیاسی خود را بر دولت افزایش دهد. اما کارشناسان اقتصادی تأثیرگذاری این اقدام را محدود ارزیابی می‌کنند. علاوه بر این، مشخص نیست مذاکرات با چه گروه یا نهادی انجام خواهد شد، چرا که حزب تحریک انصاف پیش‌تر اظهارات متناقضی در این زمینه داشته است.

منبع:

https://www.bbc.com/urdu/articles/c۲۰eg۲۳۵e۶wo

Violent Civil Disobedience and Willingness to Accept Punishment, vol. ۸, Essays in Philosophy, June ۲۰۰۷, archived from the original on ۱۸ June ۲۰۱۰, retrieved ۱ November ۲۰۱۱

 J Morreall (۱۹۷۶), "The justifiability of violent civil disobedience", Canadian Journal of Philosophy, Canadian Journal of Philosophy, ۶ (۱): ۳۵–۴۷

ویکی‌پدیا انگلیسی:Civil disobedience بازیابی ۳۰ اکتبر ۲۰۱۱